Το έδαφος θρέφει το στομάχι, το μυαλό και την περιέργεια

Ο Μιχάλης Φετοκάκης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε “Πολιτισμό, Μέσα & Επικοινωνία” στη Μεγάλη Βρετανία και δούλεψε σαν βοηθός σκηνοθέτη για επτά χρόνια. Από το 2012, επέλεξε να ζει στην Χίο, όπου φύτεψε μία καλλιέργεια αλόης στον παλιό αμυγδαλεώνα της οικογένειά τους στο Βασιλεώνοικο. Έκτοτε, κάθε μέρα καλλιεργεί και παράγει με στόχο την αυτάρκεια και την αειφορία, αφήνωντας όσο το δυνατόν μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα, σεβόμενος τους ρυθμούς της φυσικής εξέλιξης. Συνομιλώντας με το Μιχάλη, μας εξηγεί τα κίνητρα της επιστροφής του στη γη.

“Έπρεπε να επιλέξω. Είτε θα εξακολουθούσα να εργάζομαι ως freelancer στην Αθήνα ή θα παρήγαγα ένα δικό μου προϊόν. Επέλεξα το δεύτερο και επέλεξα σωστά. Η φύση, ο καιρός, η γονιμότητα της γης είναι οι μόνοι παράγοντες από τους οποίους εξαρτώμαι.”

Η επιλογή του Μιχάλη να επιστρέψει στη γη, είναι μια επιλογή αλλαγής βιορυθμού. Το αστικό τοπίο θρέφει μια βιασύνη και θρέφεται από αυτή. Αποτρέπει ακόμα και τις σύντομες παύσεις για να σταθείς, να δεις, να μυρίσεις, να γευθείς, εν τέλει να ζήσεις. Χωρίς να υπάρχουν τέτοιες περιστασιακές παύσεις, σβήνουν οι ποιοτικές διαφορές όλων των στοιχείων που μας περιβάλλουν, κυρίως η ομορφιά. Στην ύπαιθρο, ο τεχνητός χρόνος αντικαθίσταται από την ηγεμονία του φυσικού ρυθμού.

“Στην ύπαιθρο ακολουθείς τον καθολικό χρόνο της φύσης. Αυτό απαιτεί αφοσίωση, γιατί η φύση και το έδαφος είναι δυναμικά στοιχεία και δε μπορείς να προβλέψεις τι θα φέρουν. Παρατηρείς τη γη, αγγίζεις το έδαφος, αναγνωρίζεις πότε αυτό είναι μαλακό ώστε να σκάψεις ή απομακρύνεσαι και περιμένεις.”

Πώς, όμως, ένας άνθρωπος της πόλης και ερασιτέχνης της γης καταφέρνει να δημιουργήσει μια καινοτόμα και επιτυχημένη καλλιέργεια; Ο Μιχάλης διακρίνει δύο αρετές που αλληλοσυμπληρώνονται: την παρατηρητικότητα και την υπομονή.

“Ένας πρωτάρης πρέπει πρώτα να μάθει να παρατηρεί. Όταν εγκαταστάθηκα στην Χίο, ανέλαβα το αγρόκτημα του παππού μου και άρχισα να αναπτύσσω μια οργανική καλλιέργεια αλόης (Aloe barbadensis Miller) και μια καθετοποιημένη μονάδα παρασκευής βιολογικού χυμού. Χρειάστηκε περίπου μια διετία, ώσπου να καταλάβω πλήρως την ιδιοσυγκρασία και τις απαιτήσεις αυτού του φυτού”.

Η αλόη έχει καταγωγή από την αραβική χερσόνησο και είναι, όντως, ένα απαιτητικό φυτό. Μπορεί να αλλάξει σχήμα και χρώμα μέσα σε μια μέρα. Είναι κατασκευασμένη με τέτοιο τρόπο, ώστε οι σταγόνες που στέκονται στα φύλλα της να μπορούν να γλιστρούν στην καρδιά και έπειτα να ποτίζουν τη ρίζα της. Με όχημα την καλλιέργεια της, ο Μιχάλης έχει καταπιαστεί σε ένα μακροσκελές κυνήγι γνώσης και ανησυχίας, συμπαρασύροντας μαζί του κι άλλους Χιώτες καλλιεργητές.

Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που εντοπίζει, είναι η δυσκολία εύρεσης αξιόπιστων απαντήσεων σε κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν τη συγκεκριμένη καλλιέργεια στο συγκεκριμένο σημείο. Οι πληροφορίες του διαδικτύου είναι πλούσιες, όμως κάποιες φορές μπορεί να είναι παραπλανητικές. Η ποικιλομορφία του εδάφους και του κλίματος διαφοροποιεί τις απαντήσεις που χρειάζεται ο κάθε καλλιεργητής. Ακόμα και όταν πρόκειται για την καλλιέργεια του ίδιου φυτού, υπάρχουν διαφορές που προκύπτουν από τις ιδιαίτερες συνθήκες του κάθε τόπου, την εποχή την τοποθεσία ή τον τύπο του εδάφους. Για τις τοπικές εκδοχές των λύσεων ο Μιχάλης κατονομάζει μια άλλη συμπληρωματική και ανεκτίμητη πηγή: τον θησαυρό των παλιών καλλιεργητών της Χίου. Πολλές φορές στρέφουν το βλέμμα τους στον ουρανό και λένε: “αν δεν έρθει το σύννεφο από κείνη τη μεριά, μην περιμένεις βροχή”.

“Αυτού του είδους η γνώση είναι ανεκτίμητη, με έχει μεταμορφώσει εντελώς. Τώρα, στρέφω το κεφάλι και βλέπω το φεγγάρι γεμάτο και  παίρνω μια ένδειξη ως προς το πότε πρέπει να σκάψω ή να φυτεύσω”, μας λέει με νόημα ο Μιχάλης.

Αυτή η γνώση που συγκεντρώθηκε με υπομονή, ως απόσταγμα συλλογικής παρατήρησης και συνεισφοράς των τοπικών πληθυσμών και μεταβιβάστηκε με προσοχή στους επόμενους, κινδυνεύει να μείνει ορφανή. Η μεταφορά της δυσκολεύει, γιατί πολλοί νεότεροι καλλιεργητές απαρνούνται την σπουδαία αυτή κληρονομιά και συχνά περιφρονούν τους κατόχους της παραδοσιακής σοφίας. Αυτό δεν έχει επιπτώσεις μόνο στις τοπικές λαϊκές παραδόσεις, αλλά και στους ίδιους τους φυσικούς και αγροτικούς πόρους και πρωτίστως στο έδαφος.

Όμως για το Μιχάλη, το έδαφος δεν θρέφει μόνο το στομάχι, αλλά και το μυαλό και την περιέργειά του. Η μια πληροφορία τον οδηγεί στην επόμενη, το ένα συμπέρασμα γεννά την επόμενη ερώτηση που αναζητά την επόμενη απάντηση. Και όσο περισσότερο μαθαίνει, τόσο περισσότερο συνειδητοποιει πόσα ακόμα έχει να μάθει. Και τονίζει την ανάγκη να καλλιεργήσουμε το Κοινό Έδαφος μεταξύ της παραδοσιακής γνώσης των παλιών, με τα νέα εργαλεία που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας, γεφυρώνοντας το διαγενεακό χάσμα που παρατηρείται στην ύπαιθρο:

“Είναι μια σπουδαία ευκαιρία να προστατεύσουμε και να αναδείξουμε τις δεξαμενές σκέψης που αγνοούνται, περιφρονούνται και λησμονούνται”.

Συνέντευξη: Νίκος Βράντσης

Επιμέλεια Κειμένου: Παύλος Γεωργιάδης

Φωτογραφίες: Natuevo