Ο τόπος μας στο πιάτο μας

Το παγκόσμιο διατροφικό σύστημα ευθύνεται για το ένα τρίτο όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ξεπερνώντας όλες τις εκπομπές από τις μεταφορές, τη θέρμανση, τον φωτισμό και τον κλιματισμό συνδυαστικά. Η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας που προκαλεί, δημιουργεί ακραία καιρικά φαινόμενα όπως πλημμύρες και ξηρασίες, τα οποία ζημιώνουν την παραγωγή τροφίμων.

Κάθε χρόνο χρησιμοποιούνται 3,5 εκατ τόνοι φυτοφαρμάκων στη σύγχρονη γεωργία. Καθώς συσσωρεύονται στο έδαφος, οι ποσότητές τους διογκώνονται και παραμένουν ενεργές για πολλά χρόνια. Αυτό έχει σοβαρότατες συνέπειες σε όλους τους ζωντανούς οργανισμούς, -συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου- καθώς μολύνουν το έδαφος, το νερό, τον αέρα και το συνολικό οικοσύστημα. Την ίδια στιγμή, το αγροδιατροφικό αυτό μοντέλο δεν παρέχει σωστή διατροφή σε δισεκατομμύρια ανθρώπους. Οι πεινασμένοι άνθρωποι του κόσμου φτάνουν τα 820 εκατ, σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών. Ταυτόχρονα, 600 εκατ. άτομα υποφέρουν από την παχυσαρκία, ενώ 2 δισ άνθρωποι είναι υπέρβαρα, με σοβαρές συνέπειες για την υγεία τους. Επιπλέον, περισσότεροι από 1 δισ. τόνοι τροφίμων σπαταλούνται κάθε χρόνο, το οποίο αντιστοιχεί στο ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής.

Για κάθε 1,50 ευρώ που πληρώνουμε για την τροφή μας, πληρώνουμε σε κρυφά κόστη επιπλέον 85 λεπτά για την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της ανθυγιεινής διατροφής στη δημόσια υγεία.

Ως απάντηση σε αυτές τις προκλήσεις, έρχεται η λύση της Κοινωνικά Υποστηριζόμενης Γεωργίας (ΚΥΓΕΩ) που κερδίζει έδαφος παγκοσμίως, επιτρέποντας σε αγρότες και καταναλωτές να πάρουν την τύχη του διατροφικού συστήματος στα χέρια τους. Σε ολόκληρο τον κόσμο, δύο εκατ. άνθρωποι τρέφονται πλέον μέσα από την ΚΥΓΕΩ, ενώ βάσει στοιχείων του 2015, στην Ελλάδα πάνω από δύο χιλιάδες άτομα συμμετέχουν σε τέτοιου είδους εγχειρήματα.

Η Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία συνδέει πιο στενά τον παραγωγό με τον καταναλωτή σε τοπικό επίπεδο, επιτρέποντας στον καταναλωτή να συμμετέχει σε σχήματα που μοιράζονται τη συγκομιδή ενός ή περισσοτέρων αγροκτημάτων μιας περιοχής. Με αυτόν τον τρόπο, ενισχύει τους δεσμούς μεταξύ αυτών που καταναλώνουν και αυτών που καλλιεργούν τη τροφή μας, με τρόπο που η μεταξύ τους σχέσεις να διέπονται από σεβασμό, εμπιστοσύνη, δημοκρατικότητα και οικονομικό όφελος για όλους. Παράλληλα, παρέχει ένα εργαλείο ενίσχυσης της τοπικής οικονομίας, ενδυνάμωσης του ρόλου των μικρών παραγωγών και δημιουργίας ανθεκτικών κοινοτήτων.

Στην Ελλάδα, τέτοιες πρωτοβουλίες υποστηρίζονται από το ΑγροΟικόΠολις, το ελληνικό δίκτυο για την αγροοικολογία, τη διατροφική κυριαρχία και την πρόσβαση στη γη. Μέσα από ενημερωτικές δράσεις προωθεί την Κοινωνικά Υποστηριζόμενη Γεωργία ως εργαλείο ενίσχυσης των τοπικών κοινωνιών, ενδυνάμωσης του ρόλου των μικρών παραγωγών και δημιουργίας ανθεκτικών κοινοτήτων.

Παρομοιάζοντας τις σχέσεις που δημιουργούνται σε ένα δίκτυο ΚΥΓΕΩ με έναν γάμο, η υπεύθυνη του Δικτύου, Τζένη Γκιουγκή, αναφέρει ότι ο καταναλωτής και ο παραγωγός έχουν εξίσου δικαιώματα και υποχρεώσεις. Τα κόστη παραγωγής του αγροκτήματος διαιρούνται δια του αριθμού των οικογενειών που συμμετέχουν στο σχήμα, οι οποίες προκαταβάλουν μηνιαία συνδρομή με αντάλλαγμα ένα εβδομαδιαίο καλάθι εποχιακών λαχανικών. Ο παραγωγός απαλλάσσεται από το κόστος της διανομής για να εστιάσει στην καλλιέργεια και μπορεί επιτέλους να κάνει οικονομικό προγραμματισμό σε βάθος χρόνου. Σε περίπτωση απώλειας της σοδειάς, το κόστος επιμερίζεται δίκαια και σε περίπτωση προβλημάτων το δίκτυο της ΚΥΓΕΩ διευκολύνει την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την εξεύρεση λύσεων.

Η ΚΥΓΕΩ απαλλάσσει, επίσης, την τροφική μας αλυσίδα από τα αισθητικά στάνταρ των σούπερ μάρκετ που οδηγούν σε αλόγιστη σπατάλη των “άσχημων” τροφίμων. Ενθαρρύνει την καλλιέργεια παραδοσιακών σπόρων και μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο όχημα μετάβασης από τη συμβατική καλλιέργεια στην αγροοικολογία. Με αυτό τον τρόπο, συμβάλλει στην αναγέννηση του εδάφους αλλά και στην προστασία της βιοποικιλότητας ως κοινά αγαθά, δίνοντας μάλιστα τη δυνατότητα στον ίδιο τον καταναλωτή να συμμετέχει με τις επιλογές του.

Πώς μπορούμε, όμως, να ξεκινήσουμε ένα εγχείρημα ΚΥΓΕΩ; Η συμβουλή της Τζένης είναι να ξεκινήσουμε από μικρές, πιλοτικές δράσεις με όσες και όσους είναι έτοιμοι ώστε να χτιστεί αμοιβαία εμπιστοσύνη, η οποία αποτελεί το πολυτιμότερο συστατικό κάθε συνεργατικού εγχειρήματος.

Συνέντευξη/Επιμέλεια Κειμένου: Παύλος Γεωργιάδης